Ogród w bibliotece

Ogród i biblioteka to pełnia życia. To dwa światy odległe i bliskie sobie. Kto ma obydwa, ma wszystko, mówił Cyceron. A ogród w bibliotece to przenikanie światów i pełnia pełni. Drzewa i książki wspólnie rzucają cień; owoce dojrzewają, idee również. Ogród w Bibliotece powstaje po to, by mógł tutaj zakwitnąć duch opowieści. Ma się rozumieć, opowieści o książkach i o czytaniu. Będzie tu miejsce na historie obszerne i kameralne, na ciągle nowe, chociaż świetnie je znamy, i na te, które marzą, aby wyjść z cienia. Powieści, listy, pamiętniki, biografie. Baśnie – nie może przecież zabraknąć baśni. I bardzo dużo wieku XIX, bo ten jest, jak wiadomo, dobry na wszystko.

RSS iTunes Youtube Spotify Google Podcasts Podcast Index

Odcinek 8 - Bat i bunt

2022-06-29

Jak przywracać pamięć o tych wszystkich, którzy sami żyli pamięcią, niemal nie zostawiając pisanych śladów? Jak usłyszeć, co szepczą głosy stłumione przez stulecia pogardy, zobaczyć twarze, gdy przez wieki mówiono tylko o mas(k)ach?

Jak przywracać pamięć o tych wszystkich, które i którzy sami żyli pamięcią, niemal nie zostawiając pisanych śladów? Jak usłyszeć, co szepczą głosy stłumione przez stulecia pogardy, zobaczyć twarze, gdy przez wieki mówiono tylko o mas(k)ach? Różne odpowiedzi na te pytania tworzą Kacper Pobłocki i Michał Rauszer, gdy nawigują przez ocean przemocy zwanej pańszczyzną. Ich książki wiele różni, choć cel i zakres są niezwykle zbliżone. "Chamstwo" ukazuje wzorce myślenia, które sprawiły, że pewną grupę ludzi z czystym sumieniem można było traktować jak żywe sierpy, dźwignie, pługi, łopaty. A raczej znacznie gorzej, bo narzędzi rolniczych nikt wszak nie bije, nie wiesza na szubienicach i nie zapewnia, że ich los jest efektem Bożego planu, a one same winny ulegle spełniać swoje zadania i cenić troskę, jakiej doświadczają od opiekunów. Świat pańszczyźniany to świat ciągłej opresji, skrajnej kontroli i odpodmiotowienia na wielką skalę. Jego mieszkańcy i mieszkanki, by przeżyć, stworzyli szereg mechanizmów obrony, które czyniły jarzmo choć trochę lżejszym. O tym właśnie mówi Michał Rauszer, kiedy w osławionym "lenistwie" chłopów widzi sabotowanie pracy dla dworu, gdy przedstawia celowe psucie narzędzi lub zbyt dosłowne wypełnianie poleceń, a z drugiej strony przywołuje przyśpiewki o chłopskiej krzywdzie i kąśliwe prześmiechy z głupoty panów. Obie te prace to kroniki oporu, spisy jego przejawów – często niezwykłych, jak ucieczka w chorobę, strategia odgrywania wiejskiego głupka czy podjęte dla zguby ciemięzców czary. Również i walka zbrojna jest tu obecna. Pamięć o niej, a także o tych codziennych, niby to mniej znaczących postaciach buntu, niszczy ugruntowany od wieków przesąd o bezmyślnej i ciemnej masie poddanych, znoszących swoją dolę bez słowa skargi i czasem tylko, w jakimś niepoczytalnym odruchu zemsty, zdolnych do barbarzyńskich aktów przemocy. Rauszer i Pobłocki mówią o sprawie zdumiewająco często lekceważonej: że właśnie przemoc legła u fundamentów świata pańszczyzny. Chłopi i chłopki, by się z jej kręgu wyrwać, czynili rzeczy różne – od ryzykownych po przekornie zabawne, od ledwie dostrzegalnych po desperackie. A wszystkie one zaświadczają istnienie ducha wolności, który żadnego pana nad sobą nie ma. Książki odcinka: Kacper Pobłocki, "Chamstwo", Wydawnictwo Czarne, Wołowiec 2021. Michał Rauszer, "Siła podporządkowanych", Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2021. Śledź podcast na… • Youtube: https://www.youtube.com/channel/UC4idJLGb-eNgP4_9TK2Y94g • Stronie domowej: https://ogrodwbibliotece.pl • Spotify: https://open.spotify.com/show/72D2UwxvjuSH1Ge6uBTaGs • Google Podcasts: https://podcasts.google.com/feed/aHR0cHM6Ly9vZ3JvZHdiaWJsaW90ZWNlLnBsL2ZlZWQueG1s • Podcast Index: https://podcastindex.org/podcast/5359234 Projekty grafik: Sylwia Szołtysek Montaż dźwięku: Patryk Miś W odcinku wykorzystano na prawach cytatu fragment Amoureuse Rodolphe’a Bergera (wyk. Boris Sarbek & Boris Sarbek Orchestra, ℗ 1959 - BNF Collection 2015).

Pobierz
Typ pliku: MP3 - Rozmiar: 90 MB - Długość: 37:43m (320 kbps 44100 Hz)